विशेष प्रतिनिधी
पुणे : Vishwas Patil : मराठी साहित्याच्या वाटचालीत एक नवा अध्याय लिहिला जात असून, सातारा शहरात होणाऱ्या ९९व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाच्या अध्यक्षपदी प्रसिद्ध कादंबरीकार विश्वास पाटील यांची निवड झाली आहे. ही निवड अखिल भारतीय मराठी साहित्य महामंडळाच्या पुण्यातील बैठकीत एकमताने झाली असून, साहित्यप्रेमी वर्गात उत्साहाची लहर उसळली आहे. साताऱ्यातील महाराष्ट्र साहित्य परिषदेच्या शाहूपुरी शाखेला आणि मावळा फौंडेशनला हे संमेलनाचे यजमानपद मिळाले असून, स्वागताध्यक्षपदी सार्वजनिक बांधकाम मंत्री श्रीमंत छत्रपती शिवेंद्रसिंहराजे भोसले यांची निवड झाली आहे. हे संमेलन २०२६ मध्ये सातारा येथे आयोजित होणार असून, मराठी भाषा व साहित्याच्या प्रचार-प्रसारासाठी एक मोठा उत्सव ठरणार आहे.
साहित्य संमेलनाचा इतिहास: १४७ वर्षांची साहित्यिक वारी
अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन हे मराठी साहित्याचे सर्वात प्रतिष्ठित व्यासपीठ आहे, ज्याला १४७ वर्षांचा प्रदीर्घ इतिहास लाभला आहे. या संमेलनाची सुरुवात १८७८ साली पुण्याच्या हिराबागेत झाली, जेव्हा मराठी ग्रंथकारांच्या पहिल्या संमेलनाचे आयोजन करण्यात आले. हे पहिले संमेलन न्या. महादेव गोविंद रानडे यांच्या अध्यक्षतेखाली सायंकाळच्या सत्रात भरवले गेले. यात मराठी साहित्याच्या विकासासाठी चर्चा झाल्या. या संमेलनाला पहिले अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन म्हणून ओळखले जाते.
१९१० साली अखिल भारतीय मराठी साहित्य महामंडळाची स्थापना झाल्यानंतर हे संमेलन अधिक संघटित स्वरूपात भरू लागले. आजपर्यंत ९८ संमेलने पार पडली असून, ही संमेलने महाराष्ट्राबाहेरही देशभरात भरवली आहेत.संमेलनांचा उद्देश मराठी भाषा, साहित्य आणि संस्कृतीचा प्रसार करणे हा राहिला असून, त्यात पुस्तकप्रदर्शन, कविसंमेलने, व्याख्याने आणि पुरस्कार वितरण यांसारखे कार्यक्रम असतात. या संमेलनांमुळे मराठीला अभिजात भाषेचा दर्जा मिळवण्यासही चालना मिळाली आहे.
कोण आहेत विश्वास पाटील? ‘पानिपत’चे साहित्यिक शिल्पकार
पानिपतकार म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या विश्वास महिपती पाटील हे मराठी साहित्याचे एक प्रमुख नाव आहे. त्यांचा जन्म २८ नोव्हेंबर १९५९ रोजी कोल्हापूर जिल्ह्यातील नेर्ले गावी एका शेतकरी कुटुंबात झाला. बालपणात चरवाहे म्हणून काम करतानाही त्यांनी शिक्षण पूर्ण केले. न्यू कॉलेज, कोल्हापूरमधून बारावी ते बी.ए. पर्यंतचे शिक्षण घेतल्यानंतर, १९८२ साली शिवाजी विद्यापीठातून इंग्रजी विषयात एम.ए. केले. त्यानंतर त्यांनी भारतीय प्रशासनिक सेवेत (IAS) प्रवेश केला आणि रायगड जिल्हा परिषदेचे मुख्य कार्यकारी अधिकारी तसेच मुंबई उपनगर जिल्ह्यातील जिल्हाधिकारी म्हणून काम केले.
साहित्य क्षेत्रात विश्वास पाटील हे ऐतिहासिक आणि कथनात्मक कादंबऱ्यांसाठी प्रसिद्ध आहेत. त्यांची पहिली कादंबरी ‘पानिपत’ (१९८८) ही पानीपतच्या तिसऱ्या लढाईवर (१७६१) आधारित असून, मराठ्यांच्या पराभवावरून इतिहासाच्या भूत-वर्तमान-भविष्याच्या दृष्टिकोनातून लिहिलेली आहे. या कादंबरीने दोन वर्षांत २०,००० हून अधिक प्रतिया विकल्या आणि वि. स. खांडेकरांसारख्या थोर लेखकांनी त्यांच्या भाषा आणि वर्णनशैलीची प्रशंसा केली. त्यांची दुसरी प्रसिद्ध कादंबरी ‘झाडाझडती’ (१९९२) ही विकास प्रकल्पांमुळे विस्थापित झालेल्या लोकांच्या जीवनावर आधारित असून, त्यासाठी त्यांना साहित्य अकादमी पुरस्कार मिळाला. इतर कादंबऱ्यांमध्ये ‘नागकेशर’, ‘मिसळ’ इत्यादींचा समावेश आहे. गेल्या तीन दशकांत त्यांना ७० हून अधिक पुरस्कार मिळाले, ज्यात इंदिरा गोस्वामी राष्ट्रीय साहित्य पुरस्कार, नाथमाधव पुरस्कार आणि भारतीय भाषा परिषदेचा साहित्य पुरस्कार यांचा समावेश आहे. त्यांच्या कादंबऱ्यांचे अनेक भारतीय भाषांतरे झाली असून, ते प्रशासन सेवेतील जबाबदाऱ्यांमधूनही साहित्यसृजन करत राहिले.
मागील संमेलन: दिल्ली येथील ९८वे संमेलन आणि त्यातील घडामोडी
मागील म्हणजे ९८वे अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलन हे २०२५ मध्ये दिल्ली येते २१, २२ आणि २३ फेब्रुवारी रोजी पार पडले. या संमेलनाचे अध्यक्ष डॉ. तारा भवळकर होत्या. हे संमेलन दिल्लीत ७१ वर्षांनंतर (१९५५ नंतर) आयोजित झाले होते, मराठीला अभिजात भाषेचा दर्जा मिळाल्यानंतर (३ ऑक्टोबर २०२४) विशेष महत्त्वाचे ठरले. संमेलनाचे उद्घाटन पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांच्या झाले, ज्यात महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस आणि राष्ट्रवादी काँग्रेसचे नेते शरद पवार यांचीही उपस्थिती होती.
संमेलनात मराठी साहित्याच्या विविध पैलूंवर चर्चा झाल्या, ज्यात भाषा संरक्षण, अनुवाद, डिजिटायझेशनचा साहित्यावर प्रभाव यांसारख्या विषयांवर पॅनल चर्चा, पुस्तकप्रदर्शन, सांस्कृतिक कार्यक्रम, कविसंमेलने आणि थोर साहित्यिकांसोबत संवाद सत्रे यांचा समावेश होता. पुण्याहून दिल्लीसाठी विशेष ‘साहित्यिक ट्रेन’ चालवून १,२०० हून अधिक सहभागींना आणले गेले, ज्याने साहित्याच्या एकात्मतेची प्रतीकात्मकता दाखवली. पंतप्रधान मोदी यांनी भाषणात मराठी साहित्याच्या १४७ वर्षांच्या इतिहासाचा उल्लेख करून, महादेव गोविंद रानडे, हरीनारायण आपटे, वीर सावरकर यांसारख्या थोर व्यक्तींच्या योगदानाची आठवण करून दिली. त्यांनी साहित्य हे समाजाचे आरसे आणि मार्गदर्शक असल्याचे सांगितले आणि मराठीत उच्च शिक्षण, अभियांत्रिकी व वैद्यकीय अभ्यासक्रम उपलब्ध होण्याबद्दल समाधान व्यक्त केले. संमेलन यशस्वी झाल्याने पुढील संमेलनांसाठी प्रेरणादायी ठरले आणि मराठी संस्कृतीचा राष्ट्रीय स्तरावर प्रसार झाला.
विश्वास पाटील यांच्या निवडीने साताऱ्यातील हे संमेलन अधिक भव्य होईल, अशी अपेक्षा आहे. मराठी साहित्याच्या या वारीत नव्या पिढीला जोडण्यासाठी हे संमेलन महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावेल.
Panipatkar Vishwas Patil elected as the president of the 99th All India Marathi Literature Conference to be held in Satar
महत्वाच्या बातम्या
- Laxman Hake : मराठा आरक्षण आंदोलनापुढे हतबल होऊन ओबीसींचे आरक्षण संपवले, लक्ष्मण हाके न्यायालयात दाद मागणार
- cabinet meeting : दिव्यांगांच्या अर्थसहाय्यात एक हजार रुपयांची वाढ, मेट्राेला गती : राज्य मंत्रिमंडळाच्या बैठकीत निर्णय
- Navnath Ban : राऊतांनी राहुल गांधींच्या अपयशी प्रयोगांचे कौतुक थांबवावे- नवनाथ बन
- Gunaratna Sadavarte : मुख्यमंत्री ब्राह्मण समाजाचे आहेत म्हणून त्यांना टार्गेट करू नका; सदावर्तेंचा इशारा
